व्यंकोजी राजे भोसले संपूर्ण माहिती मराठी | Venkoji Raje Bhosle With Complete Information Marathi
नमस्कार मित्र-मैत्रिणींनो आज आपण व्यंकोजी राजे भोसले या विषयावर माहिती बघणार आहोत. व्यंकोजी राजे भोसले हे मराठा राज्यकर्ते होते ज्यांनी मराठा साम्राज्याच्या इतिहासात महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. ते मराठा साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे धाकटे बंधू होते. या लेखात, आम्ही व्यंकोजी राजे भोसले, त्यांचे जीवन, कर्तृत्व आणि वारसा यांचे विस्तृत विहंगावलोकन देऊ.
प्रारंभिक जीवन आणि पार्श्वभूमी:
व्यंकोजी राजे भोसले यांचा जन्म महाराष्ट्रातील पुणे शहरात १६३६ मध्ये झाला. ते शहाजी राजे भोसले आणि जिजाबाई यांचे दुसरे पुत्र होते. त्याचा मोठा भाऊ शिवाजी हा मराठा साम्राज्याचा संस्थापक होता. व्यंकोजी राजे यांचे पालनपोषण त्यांच्या आई जिजाबाई यांच्या मार्गदर्शनाखाली झाले, ज्यांनी त्यांच्यात धैर्य, शहाणपण आणि न्यायाची मूल्ये रुजवली.
व्यंकोजी राजे यांचे शिक्षण विद्वान विद्वानांच्या हस्ते झाले आणि ते संस्कृत आणि मराठी साहित्यात पारंगत होते. त्यांना युद्धकलेचे आणि लष्करी रणनीतीचे प्रशिक्षणही त्यांचा मोठा भाऊ शिवाजी यांच्याकडून मिळाले होते.
सुरुवातीच्या लष्करी मोहिमा:
व्यंकोजी राजे यांनी त्यांचा मोठा भाऊ शिवाजी यांच्यासोबत अनेक लष्करी मोहिमेवर जाऊन मराठा साम्राज्याचा विस्तार करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. साम्राज्याच्या दक्षिणेकडील प्रदेशात मराठा सैन्याचा सेनापती म्हणून त्यांची नियुक्ती करण्यात आली आणि या प्रदेशात मराठा उपस्थिती मजबूत करण्यासाठी ते जबाबदार होते.
व्यंकोजी राजे हे त्यांच्या लष्करी पराक्रमासाठी आणि सामरिक विचारांसाठी प्रसिद्ध होते. 1665 मध्ये पुरंदरच्या लढाईत मुघल सैन्यावर मराठ्यांच्या विजयात त्यांचा मोलाचा वाटा होता. लढाईनंतर, शिवाजीने त्यांना "राजा" ही पदवी बहाल केली आणि नव्याने मिळवलेल्या प्रदेशाचा राज्यपाल म्हणून नियुक्ती केली.
उत्तराधिकार विवादात भूमिका:
1680 मध्ये शिवाजीच्या मृत्यूनंतर, त्यांचे पुत्र, संभाजी आणि राजाराम यांच्यात वारसाहक्काचा वाद निर्माण झाला. व्यंकोजी राजे यांनी राजारामांची बाजू घेतली आणि सिंहासनावरील त्यांच्या दाव्याचे समर्थन केले. यामुळे त्याच्यात आणि संभाजी यांच्यात मतभेद निर्माण झाले, ज्यांनी त्याच्यावर विश्वासघाताचा आरोप केला आणि त्याला मराठा दरबारातून हद्दपार केले.
व्यंकोजी राजे वनवासात गेले आणि त्यांनी मुघल सम्राट औरंगजेबाकडे आश्रय घेतला. त्याला दख्खनच्या प्रदेशात एक छोटी जहागीर (जमीन अनुदान) देण्यात आली आणि ते तेथे अनेक वर्षे राहिले. आपल्या वनवासात त्यांनी मराठा सरदारांशी संपर्क ठेवला आणि राजारामाच्या गादीवरच्या दाव्याला पाठिंबा दिला.
नंतरची वर्षे आणि वारसा:
व्यंकोजी राजे यांनी नंतरची वर्षे मराठा साम्राज्याच्या सेवेत घालवली. साम्राज्याच्या दक्षिणेकडील प्रदेशात मराठा उपस्थिती मजबूत करण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आणि ते त्यांच्या प्रशासकीय क्षमता आणि परोपकारी शासनासाठी प्रसिद्ध होते.
1697 मध्ये त्यांच्या मृत्यूनंतर, व्यंकोजी राजे यांच्यानंतर त्यांचा मुलगा, शिवाजी दुसरा, दक्षिणेकडील प्रांतांचा राज्यपाल झाला. त्यांचा वारसा मराठा राज्यकर्ते आणि प्रशासकांच्या पिढ्यांना प्रेरणा देत राहिला ज्यांनी धैर्य, शहाणपण आणि न्याय या मूल्यांचे समर्थन केले.
नंतरची वर्षे आणि वारसा:
व्यंकोजी राजे यांनी नंतरची वर्षे मराठा साम्राज्याच्या सेवेत घालवली. साम्राज्याच्या दक्षिणेकडील प्रदेशात मराठा उपस्थिती मजबूत करण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आणि ते त्यांच्या प्रशासकीय क्षमता आणि परोपकारी शासनासाठी प्रसिद्ध होते.
20 फेब्रुवारी 1697 रोजी त्यांच्या मृत्यूनंतर, व्यंकोजी राजे यांच्यानंतर त्यांचा मुलगा शिवाजी दुसरा, राज्यपाल झाला.
व्यंकोजी राजे यांनी नंतरची वर्षे मराठा साम्राज्याच्या सेवेत घालवली. साम्राज्याच्या दक्षिणेकडील प्रदेशात मराठा उपस्थिती मजबूत करण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आणि ते त्यांच्या प्रशासकीय क्षमता आणि परोपकारी शासनासाठी प्रसिद्ध होते.
20 फेब्रुवारी 1697 रोजी त्यांच्या मृत्यूनंतर, व्यंकोजी राजे यांच्यानंतर त्यांचा मुलगा शिवाजी दुसरा, दक्षिणेकडील प्रांतांचा राज्यपाल झाला. शिवाजी II ने आपल्या वडिलांचा वारसा पुढे चालू ठेवला आणि दक्षिणेकडील प्रदेशात मराठा साम्राज्याच्या विस्तारात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
व्यंकोजी राजेंचा वारसा आजही महाराष्ट्रात स्मरणात आहे, जिथे ते एक महान शासक आणि योद्धा म्हणून पूज्य आहेत. वारसाहक्काच्या वादात राजारामच्या पाठिंब्यासाठी देखील त्यांची आठवण ठेवली जाते, ज्याने गोंधळाच्या काळात मराठा साम्राज्याची स्थिरता सुनिश्चित करण्यास मदत केली.
त्यांच्या लष्करी आणि प्रशासकीय कर्तृत्वाव्यतिरिक्त, व्यंकोजी राजे त्यांच्या कला आणि साहित्याच्या संरक्षणासाठी देखील ओळखले जात होते. ते मराठी साहित्याचे मोठे प्रशंसक होते आणि त्यांच्या राजवटीत त्यांनी भाषेच्या विकासाला प्रोत्साहन दिले. अनेक मराठी कवी आणि लेखकांना त्यांच्याकडून राजाश्रय मिळाला आणि मराठीला एक प्रमुख साहित्यिक भाषा म्हणून प्रस्थापित करण्यात मदत करण्याचे श्रेय त्यांना जाते.
निष्कर्ष:
व्यंकोजी राजे भोसले हे एक महान शासक आणि योद्धा होते ज्यांनी मराठा साम्राज्याच्या इतिहासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. ते त्यांच्या लष्करी पराक्रमासाठी, धोरणात्मक विचारसरणीसाठी आणि प्रशासकीय क्षमतेसाठी ओळखले जात होते. ते कला आणि साहित्याचे संरक्षक होते आणि मराठीला एक प्रमुख साहित्यिक भाषा म्हणून स्थापित करण्यात मदत केली.
त्यांचा निर्वासन आणि त्यांच्यावर विश्वासघाताचे आरोप असूनही व्यंकोजी राजे मराठा साम्राज्याशी एकनिष्ठ राहिले आणि त्यांची स्थिरता आणि विस्तार सुनिश्चित करण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांचा वारसा आजही महाराष्ट्रात स्मरणात आहे, जिथे त्यांना एक महान शासक आणि योद्धा म्हणून पूज्य केले जाते ज्यांनी मराठा साम्राज्याच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. मित्रांनो तुम्‍हाला हा लेख कसा वाटला हे तुम्‍ही कमेंट करून सांगु शकता . धन्‍यवाद .